Reklamy
Artykuł
Małgorzata Szychowska
Znaczenie samokontroli - umiejętność odroczenia gratyfikacji w wieku przedszkolnym a pomyślność w dorosłym życiu
Wprowadzenie
Walter Mischel wraz ze studentami przeprowadzili w latach sześćdziesiątych eksperyment, w którym przebadano dzieci z przedszkola na terenie Uniwersytetu Stanforda. Było to niedawno wybudowane przedszkole, które z założenia miało być placówką badawczo-edukacyjną. Pomieszczenia były wyposażone w duże lustra weneckie, pozwalające dyskretnie obserwować dzieci w czasie zabaw.
Naukowców ciekawiło, co pozwala dzieciom odraczać gratyfikację jeśli i kiedy tego chcą? Czy czas oczekiwania, który poda się dziecku ma wpływ na wyniki badania? Czy wielkość nagrody ma znaczenie? Jak wykształcić bardzo silną pokusę, i taką, która jest podwójnie większa? Co miałoby stanowić taką pokusę i być równie silną dla chłopców i dla dziewczynek? Co mogłoby być także łatwe do zmierzenia?
Podczas eksperymentu doskonalono procedurę badawczą. Zauważono, na przykład, że poinformowanie dziecka o czasie oczekiwania (5 czy 15 minut) nie ma znaczenia, ponieważ dziecko w wieku 4-5 lat nie jest jeszcze w stanie zrozumieć takich różnic. Okazało się również, że ma znaczenie względna wielkość nagrody. Naukowcy musieli się również zastanowić, w jaki sposób wytworzyć konflikt pomiędzy bardzo silną pokusą a taką, która jest podwójnie silniejsza. Dzięki metodzie prób i błędów okazało się, że jeśli dzieciom dawało się możliwość wyboru, to najczęściej wybierały pianki.
Opis badania
We wcześniejszych badaniach przeprowadzonych przez Mischela w 1962 roku na Karaibach (obejmowały podobny zakres badawczy), dowiedziono, że na gotowość do odroczenia gratyfikacji ma bardzo duży wpływ zaufanie do badacza. Z tego powodu przed rozpoczęciem eksperymentu każde dziecko bawiło się z nim, do momentu kiedy poczuło się swobodnie. Dodatkowo, po posadzeniu dziecka na krześle, mogło ono wypróbować działanie dzwonka i sprawdzić, czy dorosły pojawi się po sygnale. Właściwy eksperyment zaczynał się dopiero, gdy dziecko miało pełne zaufanie do dorosłego. Wówczas zachęcano je do udziału, mówiąc o kolejnej zabawie.
Badacz pokazywał dziecku smakołyk (np. piankę Marshmallow, ciasteczko Oreo) i dawał mu wybór: możesz zjeść teraz jeden dowolnie wybrany smakołyk albo zaczekać i dostać dwa. Dzieci w czasie badania przebywały same w pokoju nazwanym "pokojem niespodzianek", do dwudziestu minut. W każdym momencie mogły nacisnąć dzwonek, przywołujący badacza i pozwalający zaraz potem zjeść jedną piankę. Jeśli dziecko nie zeszło z krzesła i nie zaczęło jeść, otrzymywało wybraną przez nie nagrodę: dwa smakołyki.
W eksperymencie brały udział córki Mischela, co doprowadziło do przypadkowego odkrycia korelacji pomiędzy umiejętnością odroczenia gratyfikacji, a jakością późniejszego życia. W efekcie tego odkrycia, począwszy od 1982 roku, rozsyłano kwestionariusze do rodziców, nauczycieli i opiekunów naukowych dawnych przedszkolaków - uczestników eksperymentu. Pytano o różne zachowania i cechy, które mogłyby mieć istotne znaczenie dla kontroli impulsów. Sprawdzono umiejętność planowania i myślenia z wyprzedzeniem, poprzez umiejętność skutecznego radzenia sobie z problemami osobistymi i społecznymi, po wyniki w nauce.
Wyniki eksperymentu
Testowi Marshmallow poddano ponad 550 dzieci uczęszczających do przedszkola przy Uniwersytecie Stanforda w latach 1968-1974. Badaniu dalszych losów poddano tylko część dzieci. Oceniano je mniej więcej raz na 10 lat za pomocą różnych miar. W 2010 roku badani mieli czterdzieści kilka lat, a dane gromadzone są do dzisiaj i dotyczą przykładowo ich sytuacji zawodowej i rodzinnej, kondycji fizycznej, sytuacji finansowej i stanu zdrowia psychicznego. Autorzy badania przyznają, że wyniki tego eksperymentu do dzisiaj nie przestają ich zadziwiać.
Przedszkolaki, które dłużej czekały na nagrodę,12 lat później były oceniane jako przejawiające wyższy poziom samokontroli we frustrujących sytuacjach i jako mniej ulegające pokusom. Były też mniej skłonne do rozpraszania się, bardziej inteligentne, samodzielne i pewne siebie. Bardziej też ufały własnej ocenie sytuacji, nie traciły tak łatwo głowy w sytuacjach stresowych jak ich rówieśnicy, rzadziej wpadały w złość, nie przejawiały dezorganizacji zachowania i nie doświadczały regresu zachowania.
Wyniki amerykańskiego testu kompetencji i wiedzy w zakresie językowym i matematycznym dla dzieci potrafiących wytrzymać w przedszkolu do otrzymania nagrody, były dużo wyższe od tych uzyskiwanych przez dzieci z najkrótszym czasem odroczenia gratyfikacji.
Między 25 a 30 rokiem życia, różnice te były również bardzo wyraźne. Osoby, które miały dłuższy czas oczekiwania na nagrodę w przedszkolu, w dorosłości wytrwalej dążyły do swoich celów, rzadziej korzystały z niebezpiecznych używek, miały lepsze wykształcenie i istotnie niższy wskaźnik masy ciała BMI. Były bardziej odporne i lepiej radziły sobie z problemami interpersonalnymi i dłużej trwały ich związki intymne.
Począwszy od 2009 roku powołano nowy zespół, mający sprawdzić, czy badania neuroobrazowe wykażą różnice pomiędzy mózgami dawnych przedszkolaków. Badanie było dobrowolne i odbyło się przy użyciu kilku testów poznawczych i za pomocą skanera fMRI, znajdującego się na Wydziale Medycyny Uniwersytetu Stanforda. Wyniki pokazały, że dorośli, którzy w dzieciństwie oparli się pokusie wykazują odmienną aktywność mózgu w obszarach odpowiedzialnych za integrowanie procesów kontrolnych i motywacyjnych (obwody mózgowe w okolicy czołowo-prążkowniowej), obszarach wykorzystywanych do skutecznego rozwiązywania problemów, twórczego myślenia i kontrolowania zachowań impulsywnych (kora przedczołowa). Zaś u osób mających małą umiejętność odraczania nagrody, zwłaszcza podczas prób zapanowania nad pokusą, bardziej była aktywna część mózgu odpowiedzialna za pożądanie, odczuwanie przyjemności i uzależnienia (brzuszna część prążkowia).
Podsumowanie
Około 30% dzieci biorących udział w badaniu potrafiło wytrzymać do końca testu. Okazało się, że istnieje silny związek pomiędzy zdolnością do odraczania gratyfikacji a udanym i satysfakcjonującym życiem. W kontynuacji badań wykazano, że samokontrola znacząco ułatwia osiąganie wyższych wyników w testach wiedzy (dzieci były badane i kompetencji szkolnych, lepszym funkcjonowaniem społecznym i poznawczym oraz większym poczuciem własnej wartości. Badane osoby również lepiej radziły sobie ze stresem, w osiąganiu celów i przezwyciężaniu bolesnych emocji.
Badanie wielokrotnie udało się replikować i wyniki za każdym razem były podobne. W jednym z takich powtórzonych badań, Walter Mischel postanowił sprawdzić, jak będą kształtować się wyniki badania przeprowadzone w zupełnie innym miejscu, różniącym się w każdym calu od Stanford w Kalifornii - w Bronksie. Wyniki okazały się podobne, jednak dodatkowo zauważono korelację pomiędzy umiejętnością samokontroli, wrażliwością na odrzucenie, a poziomem agresji. Dzieci z dużą wrażliwością na odrzucenie, miały niższe poczucie wartości i gorzej były odbierane społecznie. Jeśli jednak potrafiły obniżać swoje pobudzenie i stres, mierzone w warunkach gratyfikacji, problemy interpersonalne występowały dużo rzadziej.
W 2011 roku niezależny zespół z Nowej Zelandii powtórzył badanie, obserwując ponad 1000 dzieci i porównując wyniki testu przez 32 lata. Badacze wykorzystali inne miary samokontroli i powodzenia w życiu od tych oryginalnych. Niezależnie od tego, jakich miar użyto, słaba samokontrola dzieciństwie istotnie wskazywała na gorsze funkcjonowanie w życiu dorosłym (w zakresie stanu zdrowia, kłopotów finansowych i częstości konfliktów z prawem).
Wszystkie replikacje pierwotnego eksperymentu, wyraźnie wskazują na bardzo dużą wartość ochronną samokontroli. Polega ona na zapobieganiu destrukcyjnemu wpływowi negatywnych skłonności badanych osób. Najważniejszym wnioskiem z badań, wydaje się ten, mówiący, że siła woli nie jest cechą wrodzoną, że umiejętności poznawcze i emocjonalne odpowiadające za samokontrolę można sobie przyswoić, tak aby móc z nich aktywnie i automatycznie korzystać.
Bibliografia
- Mischel W. 2015. Test Marshmallow. O pożytkach płynących z samokontroli. Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot.
- Mosakowski P. 2015. 5 rzeczy, których test Marshmallow może nauczyć Cię o samokontroli. Artykuł w portalu Na temat: http://przemyslawmosakowski.natemat.pl/137143,5-rzeczy-ktorych-test-marshmallow-moze-nauczyc-cie-o-samokontroli (dostęp: 24.06.2015).
- What the Marshmallow Test Really Teaches About Self-Control. 2014. http://www.theatlantic.com/health/archive/2014/09/what-the-marshmallow-test-really-teaches-about-self-control/380673/ (dostęp: 24.06.2015).
- Wójcińska A. 2015. Autor testu Marshmallow o tym, jak możesz pomóc swojemu dziecku osiągnąć sukces - wywiad zamieszczony w Wysokich Obcasach. http://www.wysokieobcasy.pl/ wysokie-obcasy/1,96856,17685592,Autor_testu_Marshmallow_o_tym__jak_mozesz_pomoc_ swojemu.html (dostęp: 23.06.2015).
Opublikowano: 2015-11-14