Reklamy
Artykuł
Karolina Walczykowska
Wpływ dynamiki grupowej na motywację do uczenia się
Klasa szkolna stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziałujących, zajmujących różne stanowiska, formalne i nieformalne, mających wspólny system wartości i norm regulujących zachowanie jednostek. Klasa pozostaje stale pod znaczącym wpływem dynamiki grupowej, przez pojęcie której rozumie się układ działających w niej sił, którymi są różne zjawiska i procesy grupowe. Do tego rodzaju elementów należą: struktura klasy, wspólnie uznawane normy oraz spoistość i przywództwo. Mówiąc o całej klasie należy dostrzec w niej rozmaitość indywidualnych przypadków. Warto zwrócić również uwagę na to, iż wewnętrzne zróżnicowania w grupie uczniów mogą być dwojakiej natury i pochodzenia. Mogą one wynikać z cech osobowościowych ucznia oraz wiązać się z kształtującymi wpływami środowiska społecznego.
Oczywiście mowa jest o środowisku klasy szkolnej, w której pod wpływem nowych układów międzyludzkich oraz nacisku tradycyjnych szkolnych norm zachowania się, zdarzających się różnych sytuacji, nawyki oraz nastawienia równoważą się, zmniejszają lub przeciwnie wzmacniają. Zróżnicowanie owych nawyków i nastawień nie tylko dotyczą zachowań, lecz również preferowanych przez daną grupę systemów wartości. Nauczyciel może te zróżnicowania wewnątrzklasowe wykorzystać do wspólnej twórczej pracy wychowawczej. Wówczas ma on szansę stać się formalnym członkiem klasy szkolnej oraz uczestniczyć w przemianie tej małej grupy społecznej. W przypadku, gdy zróżnicowania te nie zostaną w porę zauważone lub zignorowane, staną się źródłem konfliktów lub przekształcą się w niepożądane wychowawczo wzory zachowań i postaw. W takiej sytuacji dynamika grupowa klasy szkolnej może zacząć rozwijać się w negatywnym kierunku, co może równie negatywnie wpłynąć na postawę poszczególnych członków klasy i ich nastawienie do nauki oraz szkoły.
O klasie szkolnej powinno mówić się, iż jest w tej chwili taka, a nie inna, ponieważ zachodzące w niej różnorodne procesy powodują ciągłe jej ewoluowanie. Mówi się wówczas o tzw. dynamice grupowej klasy szkolnej, która powoduje, iż klasa sama się zmienia pod różnymi względami i w różnych kierunkach. Zmian zachodzących w klasie szkolnej jest bardzo dużo i są one zależne od wielu czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych. Zmiany te są również trudne do uporządkowania w spójny system, ponieważ są prawie niemożliwe do przewidzenia. Zmianom ulegają postawy wychowanków wobec życia, nauki szkolnej, wobec nauczycieli i szkoły jako instytucji. Zmieniają się również postawy wobec siebie nawzajem. Postępy w nauce także podlegają ciągłym przemianom, w skutek czego klasa się wyrównuje, a dystans pomiędzy uczniami najlepszymi i najgorszymi zmniejsza się bądź zwiększa. Ewolucji ulega też aktywność uczniów w podejmowaniu zadań pozalekcyjnych oraz w toku lekcji i godzin wychowawczych. Zmianom ulega poziom i charakter integracji społecznej w klasie. Wiąże się to ściśle ze zmienianiem się postaw wobec siebie nawzajem. Uczniowie są bardziej lub mniej solidarni. Pojawia się coraz więcej lub coraz mniej konfliktów. Uwidacznia się grupa przywódcza z autorytetem coraz większym lub mniejszym. Niezależnie od tego jak bardzo grupa ulega modyfikacji, zawsze będą w niej istnieć konflikty. Są one wręcz nieodzownym elementem przemian zachodzących w klasie szkolnej. Zazwyczaj spory pomiędzy członkami grupy rozwiązywane są bez pomocy osób trzecich, lecz w wielu przypadkach zadaniem wychowawcy jest dostrzeganie tych konfliktów i odpowiednie reagowanie na nie. Błędem byłoby zbagatelizowanie konfliktu, ponieważ będzie on narastał i tworzył przeszkodę w porozumieniu się z uczniami. Każdy konflikt można wykorzystać do wyniesienia grupy na wyższy poziom społecznego funkcjonowania. Prawidłowo rozpoznany i rozwiązany konflikt zacieśni więzi między członkami grupy oraz pozwoli im podejmować bardziej ambitne zadania.
Scharakteryzowane zmiany zachodzące w klasie szkolnej są najważniejszymi, które da się zaobserwować zewnętrznie. Te najistotniejsze w rzeczywistości odbywają się jednak poza zasięgiem wzroku obserwatora, a mianowicie w psychice członków grupy. Do tego rodzaju zmian, które wpływają na dynamikę grupową klasy szkolnej, zalicza się między innymi: zmiany systemów wartości, dojrzewanie emocjonalne, pogłębianie lub spłycanie się wrażliwości. Najbardziej widoczne są zmiany, które wyrażają się zachowaniami poszczególnych członków grupy. Należy przy tym pamiętać, iż uczniowie często celowo starają się demonstrować pewne zachowania i zmiany, aby możliwie najłatwiej i najszybciej osiągnąć zamierzony cel. Dynamika grupowa klasy szkolnej stanowi zatem różnorodne zmiany, które jednak nie zawsze zmierzają w pożądanym kierunku. Proces przemiany klasy to również przystosowanie się do pisanych i niepisanych norm panujących w życiu szkolnym. To także wkroczenie w pewne pozorne formy aktywności, uznanie pewnych fikcji i przyjęcie konwencji. Zdarza się, że tak długo, jak uczniowie są szczerzy i zadają pytania o sens i cel zadań, spotykają się z krytyką ze strony nauczycieli i dyrekcji. Po pewnym czasie ma miejsce adaptacja do otaczającej ich rzeczywistości. Z pełną rezygnacją zaczynają wykonywać powierzone im zadania, już bez zadawania niepotrzebnych pytań. Cel zatem zostaje osiągnięty: uczniowie są chwaleni przez nauczycieli oraz poddawani mniejszej kontroli. Teoretycznie osiągnięty zostaje również cel wychowawczy, ponieważ pracę wychowawczą w klasie mierzą oni oczekiwanymi rezultatami.
Aby można było stwierdzić, iż klasa stanowi udaną grupę społeczną, powinny być spełnione pewne warunki. Uczniowie muszą znać i rozumieć cele oraz zadania zarówno edukacyjne, jak i wychowawcze. Ponadto powinni umieć porozumiewać się oraz znać swoją rolę w klasie i szanować potrzeby innych. Równie istotne jest odczuwanie odpowiedzialności za realizację zadań oraz umiejętność rozwiązywania konfliktów i problemów na bieżąco i demokratycznie.
Klasa szkolna, tak samo jak jej członkowie, ulega ciągłej przemianie. Niektóre zmiany następują skokowo, a wpływ mają na nie gwałtowne wydarzenia, konflikty czy wzruszające przeżycia. Inne następują w sposób ewolucyjny, ale nieuchronnie, ponieważ nauczyciele nie są w stanie zatrzymać procesu dorastania swoich wychowanków. Procesami wchodzącymi w skład dynamiki klasy szkolnej kierują prawa rodzaju biologicznego, psychologicznego i emocjonalnego. Całościowy rozwój ucznia jest na tyle skomplikowany, iż nie poddaje się prostym środkom wychowawczym, lecz wymaga zastosowania bardziej złożonych metod wychowawczych. Nauczyciel może uczestniczyć w dynamicznych zmianach zachodzących w grupie, ale musi mieć świadomość ich istnienia i źródła. Wychowawca tylko pozornie staje się członkiem grupy, lecz nawet wówczas ma możliwość dzielenia się swoim doświadczeniem z pozostałymi. Należy do grupy właściwie tylko po to, aby chronić swoich podopiecznych przed porażką, ponieważ najlepiej z nich zna zasady przebywania w zróżnicowanym społeczeństwie. Jako najbliższy obserwator, nauczyciel patrzy na dynamikę w klasie, dowiadując się przez to, jakim jest wychowawcą i jakie jest jego zadanie. Przez wnikliwą obserwację, wychowawca coraz lepiej poznaje swoich wychowanków, aby móc najlepiej, jak to jest możliwe, zmotywować i zachęcić ich do nauki. W prawidłowo funkcjonującej klasie każdy jej członek może czuć się osobą dowartościowaną, przez co jest zdolny do osobistego rozwoju według indywidualnych potrzeb i możliwości. Jednocześnie osoba taka przyczynia się do rozwoju całej grupy. W takiej klasie pedagog ma idealne możliwości, aby realizować najbardziej ambitne plany i kierować uczniów na drogę sukcesów grupowych oraz indywidualnych.
Ten artykuł nie ma jeszcze żadnych komentarzy. Skomentuj artykuł
Oczywiście mowa jest o środowisku klasy szkolnej, w której pod wpływem nowych układów międzyludzkich oraz nacisku tradycyjnych szkolnych norm zachowania się, zdarzających się różnych sytuacji, nawyki oraz nastawienia równoważą się, zmniejszają lub przeciwnie wzmacniają. Zróżnicowanie owych nawyków i nastawień nie tylko dotyczą zachowań, lecz również preferowanych przez daną grupę systemów wartości. Nauczyciel może te zróżnicowania wewnątrzklasowe wykorzystać do wspólnej twórczej pracy wychowawczej. Wówczas ma on szansę stać się formalnym członkiem klasy szkolnej oraz uczestniczyć w przemianie tej małej grupy społecznej. W przypadku, gdy zróżnicowania te nie zostaną w porę zauważone lub zignorowane, staną się źródłem konfliktów lub przekształcą się w niepożądane wychowawczo wzory zachowań i postaw. W takiej sytuacji dynamika grupowa klasy szkolnej może zacząć rozwijać się w negatywnym kierunku, co może równie negatywnie wpłynąć na postawę poszczególnych członków klasy i ich nastawienie do nauki oraz szkoły.
O klasie szkolnej powinno mówić się, iż jest w tej chwili taka, a nie inna, ponieważ zachodzące w niej różnorodne procesy powodują ciągłe jej ewoluowanie. Mówi się wówczas o tzw. dynamice grupowej klasy szkolnej, która powoduje, iż klasa sama się zmienia pod różnymi względami i w różnych kierunkach. Zmian zachodzących w klasie szkolnej jest bardzo dużo i są one zależne od wielu czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych. Zmiany te są również trudne do uporządkowania w spójny system, ponieważ są prawie niemożliwe do przewidzenia. Zmianom ulegają postawy wychowanków wobec życia, nauki szkolnej, wobec nauczycieli i szkoły jako instytucji. Zmieniają się również postawy wobec siebie nawzajem. Postępy w nauce także podlegają ciągłym przemianom, w skutek czego klasa się wyrównuje, a dystans pomiędzy uczniami najlepszymi i najgorszymi zmniejsza się bądź zwiększa. Ewolucji ulega też aktywność uczniów w podejmowaniu zadań pozalekcyjnych oraz w toku lekcji i godzin wychowawczych. Zmianom ulega poziom i charakter integracji społecznej w klasie. Wiąże się to ściśle ze zmienianiem się postaw wobec siebie nawzajem. Uczniowie są bardziej lub mniej solidarni. Pojawia się coraz więcej lub coraz mniej konfliktów. Uwidacznia się grupa przywódcza z autorytetem coraz większym lub mniejszym. Niezależnie od tego jak bardzo grupa ulega modyfikacji, zawsze będą w niej istnieć konflikty. Są one wręcz nieodzownym elementem przemian zachodzących w klasie szkolnej. Zazwyczaj spory pomiędzy członkami grupy rozwiązywane są bez pomocy osób trzecich, lecz w wielu przypadkach zadaniem wychowawcy jest dostrzeganie tych konfliktów i odpowiednie reagowanie na nie. Błędem byłoby zbagatelizowanie konfliktu, ponieważ będzie on narastał i tworzył przeszkodę w porozumieniu się z uczniami. Każdy konflikt można wykorzystać do wyniesienia grupy na wyższy poziom społecznego funkcjonowania. Prawidłowo rozpoznany i rozwiązany konflikt zacieśni więzi między członkami grupy oraz pozwoli im podejmować bardziej ambitne zadania.
Scharakteryzowane zmiany zachodzące w klasie szkolnej są najważniejszymi, które da się zaobserwować zewnętrznie. Te najistotniejsze w rzeczywistości odbywają się jednak poza zasięgiem wzroku obserwatora, a mianowicie w psychice członków grupy. Do tego rodzaju zmian, które wpływają na dynamikę grupową klasy szkolnej, zalicza się między innymi: zmiany systemów wartości, dojrzewanie emocjonalne, pogłębianie lub spłycanie się wrażliwości. Najbardziej widoczne są zmiany, które wyrażają się zachowaniami poszczególnych członków grupy. Należy przy tym pamiętać, iż uczniowie często celowo starają się demonstrować pewne zachowania i zmiany, aby możliwie najłatwiej i najszybciej osiągnąć zamierzony cel. Dynamika grupowa klasy szkolnej stanowi zatem różnorodne zmiany, które jednak nie zawsze zmierzają w pożądanym kierunku. Proces przemiany klasy to również przystosowanie się do pisanych i niepisanych norm panujących w życiu szkolnym. To także wkroczenie w pewne pozorne formy aktywności, uznanie pewnych fikcji i przyjęcie konwencji. Zdarza się, że tak długo, jak uczniowie są szczerzy i zadają pytania o sens i cel zadań, spotykają się z krytyką ze strony nauczycieli i dyrekcji. Po pewnym czasie ma miejsce adaptacja do otaczającej ich rzeczywistości. Z pełną rezygnacją zaczynają wykonywać powierzone im zadania, już bez zadawania niepotrzebnych pytań. Cel zatem zostaje osiągnięty: uczniowie są chwaleni przez nauczycieli oraz poddawani mniejszej kontroli. Teoretycznie osiągnięty zostaje również cel wychowawczy, ponieważ pracę wychowawczą w klasie mierzą oni oczekiwanymi rezultatami.
Aby można było stwierdzić, iż klasa stanowi udaną grupę społeczną, powinny być spełnione pewne warunki. Uczniowie muszą znać i rozumieć cele oraz zadania zarówno edukacyjne, jak i wychowawcze. Ponadto powinni umieć porozumiewać się oraz znać swoją rolę w klasie i szanować potrzeby innych. Równie istotne jest odczuwanie odpowiedzialności za realizację zadań oraz umiejętność rozwiązywania konfliktów i problemów na bieżąco i demokratycznie.
Klasa szkolna, tak samo jak jej członkowie, ulega ciągłej przemianie. Niektóre zmiany następują skokowo, a wpływ mają na nie gwałtowne wydarzenia, konflikty czy wzruszające przeżycia. Inne następują w sposób ewolucyjny, ale nieuchronnie, ponieważ nauczyciele nie są w stanie zatrzymać procesu dorastania swoich wychowanków. Procesami wchodzącymi w skład dynamiki klasy szkolnej kierują prawa rodzaju biologicznego, psychologicznego i emocjonalnego. Całościowy rozwój ucznia jest na tyle skomplikowany, iż nie poddaje się prostym środkom wychowawczym, lecz wymaga zastosowania bardziej złożonych metod wychowawczych. Nauczyciel może uczestniczyć w dynamicznych zmianach zachodzących w grupie, ale musi mieć świadomość ich istnienia i źródła. Wychowawca tylko pozornie staje się członkiem grupy, lecz nawet wówczas ma możliwość dzielenia się swoim doświadczeniem z pozostałymi. Należy do grupy właściwie tylko po to, aby chronić swoich podopiecznych przed porażką, ponieważ najlepiej z nich zna zasady przebywania w zróżnicowanym społeczeństwie. Jako najbliższy obserwator, nauczyciel patrzy na dynamikę w klasie, dowiadując się przez to, jakim jest wychowawcą i jakie jest jego zadanie. Przez wnikliwą obserwację, wychowawca coraz lepiej poznaje swoich wychowanków, aby móc najlepiej, jak to jest możliwe, zmotywować i zachęcić ich do nauki. W prawidłowo funkcjonującej klasie każdy jej członek może czuć się osobą dowartościowaną, przez co jest zdolny do osobistego rozwoju według indywidualnych potrzeb i możliwości. Jednocześnie osoba taka przyczynia się do rozwoju całej grupy. W takiej klasie pedagog ma idealne możliwości, aby realizować najbardziej ambitne plany i kierować uczniów na drogę sukcesów grupowych oraz indywidualnych.
- Autorka jest pedagogiem.
Bibliografia
- Ewa Kosińska: "Wychowawca w szkole", Rubikon, Warszawa 1999
- Juliusz Radziewicz: "Wychowawca i jego klasa", Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986
- Stanisław Mika: "Psychologia społeczna dla nauczycieli", Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1998.
Opublikowano: 2011-02-13