Reklamy
Artykuł
Karolina Walczykowska
Wspólne rozwiązywanie problemów jest ważniejsze od pracy samodzielnej. Rozważania na przykładzie procesu uczenia się
Problem, trudność, przeszkoda, czy zadanie – niezależnie jak nazwiemy taką sytuację – zawsze będzie wymagała uruchomienia zgromadzonych w naszych organizmach pokładów energii w celu jej rozwiązania. W jaki sposób podejdziemy do nurtującego nas problemu? Będzie to zależało od naszych predyspozycji indywidualnych. Czy tylko? Także od rodzaju zadania, jakie mamy wykonać. Nie jest sztuką rozwiązanie problemu pobieżnie i z pośpiechem. Tylko po to, aby zadanie było wykonane. Zasłużone brawa można zebrać jedynie za rozwiązanie problemu w sposób przemyślany, zaplanowany i konsekwentny. Czasem sukces możemy odnieść w pojedynkę, a innym razem będziemy potrzebowali kogoś do współpracy. Niezależnie od tego, jaki rodzaj zadania rozwiązujemy oraz jakiej sfery życia on dotyczy, w trakcie pracy nad nim zdobywamy nowe umiejętności i wiedzę, chociażby o sobie samych.
Proces uczenia się, jaki zachodzi podczas rozwiązywania problemu jest długotrwały i niezwykle złożony. W odróżnieniu od procesów żywiołowych, jak np. zmiana pogody, jest to proces w najwyższym stopniu świadomy. Oznacza to, iż za jego przebieg i zmiany dokonujące się w uczniach zależą od wysiłków i umiejętności nauczyciela, a także samych uczniów. Określenie celu rozwiązania konkretnego zadania wiąże się jednocześnie z wytworzeniem motywacji wewnętrznej, która odgrywa kluczową rolę w przygotowaniu umysłu do przyswajania wiedzy i umiejętności. Motywacja nie tworzy się jednak z niczego, lecz bazuje na hipotetycznych stanach wewnętrznych organizu, które aktywizują zachowanie i popychają organizm do jakiegoś celu, czyli motywach postępowania. Maja one charakter często poznawczy, kiedy to uczeń czerpie przyjemność z przyswajania wiadomości i zdobywania umiejętności. Wszelkie czynniki wewnętrzne, pobudzające człowieka do aktywności intelektualnej, muszą, choć częściowo, wiązać się z zainteresowaniami, poziomem aspiracji i kompetencji oraz niepokojem. Dopiero wówczas możemy mówić o autentyczności motywacji, a efekty pracy nad problemem będą trwalsze. Jednak nie wystarczy jedynie chcieć. Żeby działać skutecznie, potrzebny jest odpowiedni poziom motywacji. Silna motywacja daje pozytywne wyniki, lecz zbyt wysoki jej poziom będzie oddziaływać na jednostkę negatywnie. Wiąże sie to z przekroczeniem pewnego poziomu motywacji optymalnej, a wówczas zbyt silne pragnienie osiągania celu może wpływać dezorganizująco na działanie ludzkie. Niezadowalające efekty są powiązane częściej ze zbyt niską, niż ze zbyt wysoką motywacją. Wiąże się ona z wcześniejszymi już osiągnięciami, które, jeżeli są pozytywne, podwyższają ją, a w przeciwnym razie obniżają. Nie jest zatem łatwą sztuką zapanowanie nad poziomem motywacji, a wręcz czynność ta wymaga ogromnej wprawy, co z czasem przynosi efekty.
Działalność człowieka pozytywnie motywowanego skupia się na dążeniu do ważnego dla niego celu i konsekwentnym realizowaniu tego, czego pragnie. Motywacja selekcjonuje w pewien sposób działalność ludzką, dzięki czemu człowiek skupia swoją uwagę na ważnych dla niego sprawach, jednocześnie bagatelizując elementy nieistotne. Ścisły związek motywacji z procesami poznawczymi powoduje, iż spostrzeganiu i zapamiętaniu ulegają obiekty interesujące nas w danym momencie. Procesy motywacyjne mają również istotny wpływ na sprawność myślenia. Wówczas im większe jest pragnienie sukcesu i realizacji wyznaczonego celu, tym bardziej angażowane są w pomyślne zakończenie działania procesy myślowe.
Sama motywacja, wewnętrzna, czy zewnętrzna, nie zawsze jest wystarczająca do efektywnego zmagania się z problemowym zadaniem. Aby znaleźć sensowne i zadowalające rozwiązanie, potrzebny jest pomysł, na który łatwiej jest wpaść pracując w grupie. We współpracy z innymi proces uczenia się, jaki wiąże się z rozwiązywaniem problemów, wywodzi się z psychologii humanistycznej, gdzie dziecko jest w centrum uwagi, a tym samym zajmuje ważne miejsce. Ważne są również jego potrzeby i możliwości, marzenia oraz zdolności, ale także troski i błędy, które popełnia. W grupie – jaką jest klasa, spotyka się dzieci o różnych indywidualnych możliwościach.Uczenie się w grupie jest gwarantem rozwoju indywidualnych cech każdego ucznia.
Różnice w zachowaniu osób i postrzeganiu przez nie ważności problemów wiążą się między innymi z typami temperamentalnymi. Zagadnienie temperamentu to nic innego jak zespół formalnych, biologicznie uwarunkowanych i względnie stałych cech zachowania, a mianowicie siła (wielkość) i czas (szybkość) reagowania. Podstawę fizjologiczną temperamentu stanowią wrodzone właściwości układu nerwowego oraz czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego. Cechy formalne oznaczają, iż temperament nie stanowi sam w sobie tresci oraz nie odpowiada bezpośrednio za zachowanie się danej osoby. Temperament przejawia się w każdej czynności, niezależnie od jej treści i ukierunkowania. Jest on jednym z mechanizmów regulujących czynności, determinując je bądź współwyznaczając w dwóch podstawowych jej parametrach, którymi są siła i czas. Niektórzy traktują temperament jako synonim osobowości, inni tylko jako jej część składową, obok zdolności i motywacji. Niekiedy jest on rozumiany jako podstawa rozwoju osobowości. Temperament na pewno nie jest zjawiskiem, czy faktem psychicznym, lecz pewną dyspozycją (bądź zespołem dyspozycji), w zależności od której zjawiska psychiczne, jak i psychomotoryczne powstają łatwiej bądź trudniej, wolniej lub szybciej, są słabsze czy silniejsze. Temperament stanowi z pewnością element psychiki człowieka, która warunkuje sposób pracy tej osoby, czyli decyduje w dużej mierze o predyspozycjach jednostki do pracy samodzielnej lub grupowej. Spośród czterech grup temperamentalnych to najprawdopodobniej sangwinicy i cholerycy sa urodzonymi przywódcami grupy lub chociażby jej aktywnymi członkami. W zależności od tego, jak bardzo owe typy temperamentalne są uwidocznione, dana osoba będzie preferowała pracę samodzielną nad konkretnym problemem, jak na przykład melancholik, lub w grupie, jak choleryk, którego obecność inych będzie motywowała i nie pozwalała się wycofać przy pierwszej nieudanej próbie rozwiązania zadania.
Predyspozycje do pracy grupowej lub samodzielnej konkretnej osoby można również określić na podstawie jej ekstrawertyczności lub introwertyczności. Osoba charakteryzująca się pierwszym rodzajem temperamentu traktowana jest jako jednostka uwielbiająca zmiany i różnorodność oraz jest zorientowana na zewnętrzny świat ludzi i doświadczeń. Ponadto ekstrawertycy preferują bardziej nieustrukturalizowane środowiska uczenia się, przeciwnie do introwertyka, który jest bardziej skupiony na stabilności i wewnętrznym świecie myśli i uczuć. Liczne badania dowodzą, iż introwersja może mieć największą wartość w zakresie szkolnego uczenia się i osiągnięć, gdy jest silnie skorelowana z wysokim poziomem inteligencji. Introwertyk mógłby zatem być odpowiednikiem po części flegmatyka i melancholika. Ekstrawertyk prawdopodobnie łączy w sobie cechy sangwinika i choleryka.
Postęp intelektualny każdego z typów temperamentalnych nie zależy bynajmniej tylko od cech osobowościowych konkretnych osób, lecz przede wszystkim od sytuacji, w jakiej się znajdą, oraz rodzaju problemu, jaki należy rozwiązać. Umiejętne motywowanie do współdziałania, niwelowanie negatywnego poziomu lęku przy jednoczesnym rozbudzaniu potrzeby osiągnięć i wiary we własne możliwości, może ukształtować pozytywne rezultaty i spowodować efektywną naukę. Wszystko to decyduje o końcowym efekcie samodzielnej bądź grupowej pracy, a wspólne rozwiązywanie problemów jest tak samo ważne i efektywne, jak indywidualne zmaganie się z zadaniem.
Ten artykuł nie ma jeszcze żadnych komentarzy. Skomentuj artykuł
Proces uczenia się, jaki zachodzi podczas rozwiązywania problemu jest długotrwały i niezwykle złożony. W odróżnieniu od procesów żywiołowych, jak np. zmiana pogody, jest to proces w najwyższym stopniu świadomy. Oznacza to, iż za jego przebieg i zmiany dokonujące się w uczniach zależą od wysiłków i umiejętności nauczyciela, a także samych uczniów. Określenie celu rozwiązania konkretnego zadania wiąże się jednocześnie z wytworzeniem motywacji wewnętrznej, która odgrywa kluczową rolę w przygotowaniu umysłu do przyswajania wiedzy i umiejętności. Motywacja nie tworzy się jednak z niczego, lecz bazuje na hipotetycznych stanach wewnętrznych organizu, które aktywizują zachowanie i popychają organizm do jakiegoś celu, czyli motywach postępowania. Maja one charakter często poznawczy, kiedy to uczeń czerpie przyjemność z przyswajania wiadomości i zdobywania umiejętności. Wszelkie czynniki wewnętrzne, pobudzające człowieka do aktywności intelektualnej, muszą, choć częściowo, wiązać się z zainteresowaniami, poziomem aspiracji i kompetencji oraz niepokojem. Dopiero wówczas możemy mówić o autentyczności motywacji, a efekty pracy nad problemem będą trwalsze. Jednak nie wystarczy jedynie chcieć. Żeby działać skutecznie, potrzebny jest odpowiedni poziom motywacji. Silna motywacja daje pozytywne wyniki, lecz zbyt wysoki jej poziom będzie oddziaływać na jednostkę negatywnie. Wiąże sie to z przekroczeniem pewnego poziomu motywacji optymalnej, a wówczas zbyt silne pragnienie osiągania celu może wpływać dezorganizująco na działanie ludzkie. Niezadowalające efekty są powiązane częściej ze zbyt niską, niż ze zbyt wysoką motywacją. Wiąże się ona z wcześniejszymi już osiągnięciami, które, jeżeli są pozytywne, podwyższają ją, a w przeciwnym razie obniżają. Nie jest zatem łatwą sztuką zapanowanie nad poziomem motywacji, a wręcz czynność ta wymaga ogromnej wprawy, co z czasem przynosi efekty.
Działalność człowieka pozytywnie motywowanego skupia się na dążeniu do ważnego dla niego celu i konsekwentnym realizowaniu tego, czego pragnie. Motywacja selekcjonuje w pewien sposób działalność ludzką, dzięki czemu człowiek skupia swoją uwagę na ważnych dla niego sprawach, jednocześnie bagatelizując elementy nieistotne. Ścisły związek motywacji z procesami poznawczymi powoduje, iż spostrzeganiu i zapamiętaniu ulegają obiekty interesujące nas w danym momencie. Procesy motywacyjne mają również istotny wpływ na sprawność myślenia. Wówczas im większe jest pragnienie sukcesu i realizacji wyznaczonego celu, tym bardziej angażowane są w pomyślne zakończenie działania procesy myślowe.
Sama motywacja, wewnętrzna, czy zewnętrzna, nie zawsze jest wystarczająca do efektywnego zmagania się z problemowym zadaniem. Aby znaleźć sensowne i zadowalające rozwiązanie, potrzebny jest pomysł, na który łatwiej jest wpaść pracując w grupie. We współpracy z innymi proces uczenia się, jaki wiąże się z rozwiązywaniem problemów, wywodzi się z psychologii humanistycznej, gdzie dziecko jest w centrum uwagi, a tym samym zajmuje ważne miejsce. Ważne są również jego potrzeby i możliwości, marzenia oraz zdolności, ale także troski i błędy, które popełnia. W grupie – jaką jest klasa, spotyka się dzieci o różnych indywidualnych możliwościach.Uczenie się w grupie jest gwarantem rozwoju indywidualnych cech każdego ucznia.
Różnice w zachowaniu osób i postrzeganiu przez nie ważności problemów wiążą się między innymi z typami temperamentalnymi. Zagadnienie temperamentu to nic innego jak zespół formalnych, biologicznie uwarunkowanych i względnie stałych cech zachowania, a mianowicie siła (wielkość) i czas (szybkość) reagowania. Podstawę fizjologiczną temperamentu stanowią wrodzone właściwości układu nerwowego oraz czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego. Cechy formalne oznaczają, iż temperament nie stanowi sam w sobie tresci oraz nie odpowiada bezpośrednio za zachowanie się danej osoby. Temperament przejawia się w każdej czynności, niezależnie od jej treści i ukierunkowania. Jest on jednym z mechanizmów regulujących czynności, determinując je bądź współwyznaczając w dwóch podstawowych jej parametrach, którymi są siła i czas. Niektórzy traktują temperament jako synonim osobowości, inni tylko jako jej część składową, obok zdolności i motywacji. Niekiedy jest on rozumiany jako podstawa rozwoju osobowości. Temperament na pewno nie jest zjawiskiem, czy faktem psychicznym, lecz pewną dyspozycją (bądź zespołem dyspozycji), w zależności od której zjawiska psychiczne, jak i psychomotoryczne powstają łatwiej bądź trudniej, wolniej lub szybciej, są słabsze czy silniejsze. Temperament stanowi z pewnością element psychiki człowieka, która warunkuje sposób pracy tej osoby, czyli decyduje w dużej mierze o predyspozycjach jednostki do pracy samodzielnej lub grupowej. Spośród czterech grup temperamentalnych to najprawdopodobniej sangwinicy i cholerycy sa urodzonymi przywódcami grupy lub chociażby jej aktywnymi członkami. W zależności od tego, jak bardzo owe typy temperamentalne są uwidocznione, dana osoba będzie preferowała pracę samodzielną nad konkretnym problemem, jak na przykład melancholik, lub w grupie, jak choleryk, którego obecność inych będzie motywowała i nie pozwalała się wycofać przy pierwszej nieudanej próbie rozwiązania zadania.
Predyspozycje do pracy grupowej lub samodzielnej konkretnej osoby można również określić na podstawie jej ekstrawertyczności lub introwertyczności. Osoba charakteryzująca się pierwszym rodzajem temperamentu traktowana jest jako jednostka uwielbiająca zmiany i różnorodność oraz jest zorientowana na zewnętrzny świat ludzi i doświadczeń. Ponadto ekstrawertycy preferują bardziej nieustrukturalizowane środowiska uczenia się, przeciwnie do introwertyka, który jest bardziej skupiony na stabilności i wewnętrznym świecie myśli i uczuć. Liczne badania dowodzą, iż introwersja może mieć największą wartość w zakresie szkolnego uczenia się i osiągnięć, gdy jest silnie skorelowana z wysokim poziomem inteligencji. Introwertyk mógłby zatem być odpowiednikiem po części flegmatyka i melancholika. Ekstrawertyk prawdopodobnie łączy w sobie cechy sangwinika i choleryka.
Postęp intelektualny każdego z typów temperamentalnych nie zależy bynajmniej tylko od cech osobowościowych konkretnych osób, lecz przede wszystkim od sytuacji, w jakiej się znajdą, oraz rodzaju problemu, jaki należy rozwiązać. Umiejętne motywowanie do współdziałania, niwelowanie negatywnego poziomu lęku przy jednoczesnym rozbudzaniu potrzeby osiągnięć i wiary we własne możliwości, może ukształtować pozytywne rezultaty i spowodować efektywną naukę. Wszystko to decyduje o końcowym efekcie samodzielnej bądź grupowej pracy, a wspólne rozwiązywanie problemów jest tak samo ważne i efektywne, jak indywidualne zmaganie się z zadaniem.
- Autorka jest pedagogiem.
Bibliografia
- Fontana D. (1998). Psychologia dla nauczycieli (przeł. M. Żywicki). Poznań. Zysk i S-ka
- Gołębniak D. (2002). Uczenie metodą projektów. Warszawa. WSiP
- Strelau J. (1974). Temperament i typ układu nerwowego. Warszawa. PWN
- Strelau J. (red.). (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. Podstawy psychologii. Gdańsk. GWP
- Pervin L. A. (2002). Psychologia osobowości (przeł. M. Orski). Gdańsk. GWP
- Rathus S. A. (2004). Psychologia współczesna (przeł. B. Wojciszke). Gdańsk. GWP
- Włodarski Z. (1974). Psychologiczne prawidłowości uczenia się i nauczania. Warszawa. WSiP
Opublikowano: 2010-07-09