Paradoksalnie można by powiedzieć, że najlepszy wychowawca to taki mistrz, który staje się niepotrzebny.
Romuald Rybicki

Personalizm (od łac. persona – osoba) jest kierunkiem we współczesnej filozofii katolickiej, opartym na założeniu, że najwyższą wartością świata stworzonego przez Boga jest osoba, pojęta jako byt fizyczny, psychiczny i duchowy, obdarzony samoświadomością i wolą. Narodził się on we Francji, w dwóch wersjach: Jacques’a Maritaina, silnie przesyconego teologią oraz Emmanuela Mouniera, wersji bardziej filozoficznej i postępowej.

Filozofia personalistyczna była próbą chrześcijańskiej interpretacji humanizmu. Jej przedstawiciele starali się przeciwstawić liberalizmowi europejskiemu, który stawiając człowieka w centrum wszechświata, wyrządził ludzkości wiele krzywd. Teorie rozpowszechniane bowiem przez postmodernistów spowodowały, że człowiek odarty został z tajemnicy i wyjątkowości, a jego zachowanie i sposób wyrażania siebie był tylko wynikiem działania fatalistycznie pojmowanych instynktów.

Kierunek ten był również dość nieprzychylnie nastawiony do wypaczenia chrześcijańskiego hasła „memento mori”. Wywyższenie Boga z pominięciem Jego ludzkiej natury doprowadziło bowiem do ukazania człowieka jako istoty zhańbionej i grzesznej. W rezultacie humanizm z ideą równości, wolności i szacunku dla człowieka był swego rodzaju buntem przeciwko średniowiecznemu twierdzeniu, że godność osoby można odczytać wyłącznie w perspektywie jego śmierci, czyli bliskiego spotkania z Bogiem.

Pragnieniem personalizmu było zatem nowe ukazanie godności człowieka poprzez przywrócenie mu autentycznej więzi z Bogiem. Było to swego rodzaju „ochrzczenie” humanizmu. Wyrażając dezaprobatę wobec kultury, która zafascynowana jest techniką i narzędziami, personaliści nie tylko chcieli ukazać potrzebę duchowości w życiu człowieka, ale również uzmysłowić, że człowiek jest istotą rozumną, autonomiczną i piękną.

Zdaniem Wojciecha Chudego główne cechy personalizmu to podkreślenie faktu, że osoba ludzka jest najdoskonalszym bytem stworzonym, który żyje w świecie nie tylko przedmiotów, ale przede wszystkim wartości. Według lubelskiego filozofa personalizm przedstawia osobę jako byt otwarty na wspólnotę oraz byt aktywny, który poprzez czyn i rozwijanie tkwiącego w nim potencjału realizuje swoje człowieczeństwo.

Filozofia ta jest filozofią nawołującą do aktywności. Zauważa bowiem, że osoba ujawnia się poprzez czyn. W czynie dostrzec można najważniejsze cechy człowieka – rozumność, wolność, odpowiedzialność. Z drugiej strony zaznacza, że godność przysługuje każdemu człowiekowi, nie tyle z racji jego czynów, ile z samego faktu bycia osobą.

Personalizm mocno akcentuje pojęcie wolności, które nierozerwalnie łączy z odpowiedzialnością. Człowiek jest wolny, to znaczy ma możliwość wyboru określonych wartości, które mają wpływ na jego życie. Jednak wolność rozumiana jako dowolność jest tylko pierwszym jej etapem. Drugim, doskonalszym, jest uzmysłowienie sobie faktu, że wolność jest również wezwaniem do czynów nie zagrażających egzystencji człowieka w bliższej lub dalszej perspektywie.

W ten sposób, poprzez uwydatnienie znaczenia wolności, personalizm sugeruje, że odpowiedzialność jest wartością odpowiadającą naturze człowieka. Skoro bowiem osoba jest bytem rozumnym, nie powinna realizować czynów, które mogą zagrażać jej szczęściu. Ten postulat wynika z godności człowieka, który nie tłumiąc, ale ograniczając i uszlachetniając popędy, afirmuje samego siebie.

Samowychowanie jest więc jednym z podstawowych zasad pedagogiki personalistycznej. Proces wychowania jest bowiem procesem dwupodmiotowym, w którym spotykają się dwie niezależne, wolne i rozumne osoby – nauczyciel i uczeń. Stosunek pedagoga do dziecka nie może więc polegać na prostym przekazywaniu wiedzy i umiejętności, ponieważ prawdziwe wychowanie powinno dążyć do tego, aby to samo dziecko chciało się doskonalić.

Sugerowanie dziecku, że powinno dążyć do rozwijania swojego potencjału, nie może się oczywiście opierać na przymusie i bezrefleksyjnym stosowaniu nagród i kar. Logiczną metodą jest tutaj przykład własnego życia oraz traktowanie dziecka nie jako przedmiotu, ale osoby, która siłą rzeczy sama zainteresowana jest doskonaleniem siebie. Nauczyciel-personalista nie tylko zobligowany jest do nauczania, ale także do ukazywania dziecku sensu jego życia poprzez inspirowanie go do twórczości i aktywności.

Taki nauczyciel powinien mieć także świadomość, że nie może być niezbędny. Musi pamiętać, że celem nauczania nie jest nieustanne przypomnienie dziecku o potrzebie nauki, ale takie zorganizowanie wychowania ucznia, żeby sam o tym wiedział i czynił to z satysfakcjonującym go zaangażowaniem.

Bibliografia

• Opara S., „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, Warszawa 1999
  
• Rybicki R., „Wprowadzenie do pedagogiki chrześcijańskiej”, Częstochowa 1997
  
• Truskolaska J, „Osoba i zabawa. Elementy filozofii i pedagogiki zabawy”, Lublin 2007
  
• Wójcik Z., „Elementy psychologii ogólnej”, Częstochowa 2001

---

Opublikowano: 2009-03-07

Oceń artykuł:
1
2
3
4
5
6

Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu

• Samowychowanie w pedagogice personalistycznej
  

  Autor: fatum   Data: 2015-10-05, 10:32:06               Odpowiedz

  "Paradoksalnie można by powiedzieć,że najlepszy wychowawca to taki mistrz,który staje się niepotrzebny".
  Romuald Rybicki.
  
  O ile dosłownie nie potraktujemy ww.słów to nadal będą nam potrzebni wychowawcy mistrzowie.
  Dziękuję za artykuł.
  ... Czytaj dalej

Zobacz więcej komentarzy