Artykuł

Dominika Ochnik

Dominika Ochnik

Upadek damy i macho! Androgyniczni na czele.


    Płeć biologiczna nie wpływa na poziom przedsiębiorczości, a najbardziej przedsiębiorcze są osoby prezentujące repertuar zachowań androgynicznych, czyli zarówno kobiecych jak i męskich.

Przedsiębiorczość, dążenie do celu, zaufanie do samego siebie, kreatywność i elastyczność, odporność na stres, podejmowanie ryzyka, zdolności przywódcze. Czy tymi cechami częściej opisujemy mężczyzn czy kobiety? Czy słusznie?

Stereotypy dotyczące predyspozycji zawodowych kobiet, wywodzą się z dziewiętnastego wieku, z epoki wiktoriańskiej, kiedy to rewolucja przemysłowa zmieniła życie większości mieszkańców Europy i Ameryki Północnej – mężczyźni zaczęli zarabiać poza domem, podczas gdy ich żony zajmowały się gospodarstwem i dziećmi. Kobieta miała być dystyngowana i delikatna, a przy tym zależna i ustępująca mężczyźnie. Jej królestwem był dom i emocjonalne wsparcie rodziny. Mężczyzna zaś powinien być silny i mądry, do jego zadań należała opieka i zadbanie o fizyczny byt rodziny. Podejmowanie innych zadań i działań było traktowane jako wykroczenie poza normy społeczne. Jednym z efektów takiej stereotypizacji było przekonanie, że kobiety nie posiadają predyspozycji do wykonywania pracy zawodowej.

Wpływ społeczny, w tym również stereotypy, mają niezaprzeczalne znaczenie dla kształtowania się osobowości. Nad procesem tworzenia się poczucia męskości i kobiecości w kontekście społecznym zajmowała się Sandra Lipitz Bem, która stworzyła teorię schematów płciowych. Teoria ta koncentruje się głównie na wyjaśnieniu procesu sex –typingu, tj. procesu kształtowania się cech psychicznych związanych z płcią zgodnie ze społecznymi definicjami kobiecości i męskości. Na kształtowanie się rodzaju istotny wpływ mają: kultura (dostarczająca punktu odniesienia) oraz środowisko społeczne (definiujące męskość i kobiecość). Metaforycznie oddzielając duszę od ciała, Bem skupiła się na psychologicznych cechach płci. Podzieliła więc rodzaj (płeć psychologiczną) na cztery typy:

  • osoby określone seksualnie (kobiece kobiety i męscy mężczyźni);
  • osoby androgyniczne (posiadające w jednakowo silnym stopniu cechy kobiece jak i męskie);
  • nieokreślone seksualnie (mające w niewielkim stopniu ukształtowane cechy kobiece i męskie);
  • osoby określone krzyżowo (męskie kobiety i kobiecy mężczyźni).

Na bazie tej teorii zbudowano Inwentarz Płci Psychologicznej (polska adaptacja: BSRI), przedstawiający cechy stereotypowo określane jako męskie i kobiece.

Z badań przeprowadzonych przez S.L. Bem wynika, że kobiety w społecznych stereotypach najczęściej są określane jako wrażliwe, troskliwe, łagodne, kokieteryjne, delikatne, naiwne i zdolne do poświęceń. Natomiast mężczyźni jako dominujący, niezależni, rywalizujący, nastawieni na sukces, mający siłę przebicia, pewni siebie, z poczuciem humoru, samowystarczalni i sprytni.

W moich badaniach przeprowadzonych w 2003 roku starałam się ustalić, czy stereotypy społeczne adekwatnie opisują rzeczywistość oraz na ile bycie mężczyzną lub kobietą wpływa na prezentowany poziom przedsiębiorczości. Do tego celu wykorzystałam między innymi Inwentarz Płci Psychologicznej Bem. Okazało się, że choć przeważająca liczba kobiet wpasowuje się w schemat kobiecości oparty na systemie wartości z epoki wiktoriańskiej (około 40 procent badanych kobiet określa się jako kobiety kobiece), to jednocześnie tylko o 3 procent mniejsza grupa kobiet opisuje siebie w kategoriach charakterystycznych dla osób androgynicznych. Kobiety te w zależności od sytuacji potrafią być pewne siebie, stanowcze i energiczne lub wrażliwe i delikatne. Jeszcze silniej androgyniczność przejawia się wśród mężczyzn - ponad 40 procent to mężczyźni androgyniczni. Oznacza to, że większość badanych mężczyzn w wysokim stopniu posiada cechy stereotypowo przyznawane kobietom - okazują empatię, oferują wsparcie innym, naturalny jest dla nich kontakt z dziećmi i opieka nad nimi.

Ponad połowa badanych kobiet (53,06 %) i mężczyzn (66,9%) okazała się być wysoce przedsiębiorcza. Przy czym najwięcej przedsiębiorczych znalazło się wśród osób androgynicznych (29,70%) a potem męskich (19,30). Zatem, płeć biologiczna nie wpływa istotnie na poziom przedsiębiorczości a najbardziej przedsiębiorcze są osoby prezentujące repertuar zachowań zarówno kobiecych, jak i męskich. Z wcześniejszych badań prowadzonych na schematami płci wiadomo, że osoby androgyniczne są lepiej przystosowane, bardziej twórcze i otwarte na świat zewnętrzny. Ich opis własnej osoby wychodzi poza kulturowy schemat, co daje im możliwość szerszego repertuaru zachowań - mając wysokie nasilenie kobiecości i męskości nic nie tracą, ale zyskują większe możliwości.

Jak wykazały moje badania, kobiety częściej niż mężczyźni opisują się w sposób zgodny ze stereotypem płci - częściej się identyfikują z wzorcem kobiecości przyjętym w społeczeństwie, zatem można przyjąć, że bardziej go akceptują niż mężczyźni wzorzec męskości. Okazało się także, że mężczyźni w większości odrzucają stereotypowy obraz męskości, dopełniając go cechami typowymi dla kobiecości (być może jest on zbyt „ubogi” i należałoby zweryfikować charakteryzujące go cechy). Czy możemy więc ogłosić upadek macho? Dzisiejszy mężczyzna, jak wynika z moich badań, wbrew stereotypom, potrafi być czuły i wrażliwy, nie tracąc przy tym swojej męskości.

Okazuje się, że padamy ofiarą stereotypów, dzięki którym tak prosto nam odpowiadać na stawiane pytania. Są one również jedną z barier przedsiębiorczości kobiet i ograniczeń stawianych mężczyznom. A walczyć ze stereotypami można poprzez poszerzanie horyzontów. W „walce płci” zapominamy, ze przede wszystkim jesteśmy jednostkami, które w indywidualny sposób odnajdują się w społeczeństwie. Indywidualnościami, posiadającymi własne zdanie, myśli, uczucia i potrzeby, które są realizowane w odrębny sposób. Chyba nadszedł wiec już czas, by myślenie z epoki wiktoriańskiej dojrzało do XXI wieku, a my wraz z nim.


    Autorka jest psychologiem, zajmuje się doradztwem personalnym, szkoleniami, prowadzi też zajęcia dydaktyczne z psychologii. Interesuje się tematyką tożsamości płciowej i powiązaniami z przedsiębiorczością.



Opublikowano: 2005-05-11



Oceń artykuł:


Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu